Als ik op mijn telefoon de foto’s van de Sierra de Aracena terugkijk, dan valt het me op dat behalve wit, er nog een kleur domineert. Natuurlijk, als je het dorp binnenkomt of hoog vanaf de weg bekijkt herken je de witte schittering van de muren van een authentiek Andalusisch wit dorp.

Maar als je verder kijkt ontdek je dat hier de tint oranje domineert. De oranje kleur op de daken als de zon ´s avonds achter de Sierra verdwijnt. Het donker oranje van de verse hammen en lomos van Bellota uit de streek. Of het oranje schijnsel op de kasteelmuren zodra de zon weer opkomt.

Maar ook de Riotinto, de rivier die de naam rood heeft gekregen maar waarvan het water donkeroranje is. Zelfs de gerechten waar regelmatig gerookte paprikapoeder in verwerkt wordt, hebben het intense karakter. En ook de grot van Aracena waar de verlichting de stalactieten en stalagmieten een sprookjesachtig effect geven.

Aracena bevindt zich in het noorden van de provincie Huelva, in de gelijknamige Sierra de Aracena, in de buurt van de Picos de Aroche. Het stadje wordt gekenmerkt door de typisch Andalusische architectuur. Met de bekende witgekalkte huizen en gebouwen die prachtig afsteken tegenover de groene landerijen en bergen die de stad omhullen.

De oorsprong van de naam Aracena verwijst mogelijk naar het Hispano-Arabisch centrum van Qtrsana of naar Aretiena, een rijke landeigenaar ten tijde van de Romeinse bezetting van deze streek.

HET KASTEEL VAN ARACENA

Allereerst klim ik door de smalle steegjes de heuvel op, naar het kasteel. De geschiedenis van de stad is nogal onduidelijk en vooral gebaseerd op de archeologische vondsten in de omgeving, die is gevuld met torens, kantelen en bogen van dit 13e-eeuwse kasteel, hoog op de berg, dat ooit waakte over deze streek.

Het kasteel werd gebouwd door de Caballeros del Hospital, een Portugese Ridderorde die een belangrijke bijdrage leverde aan de herovering van het gebied. Het kasteel is verdeeld in het Alcazaba, waar zich de Torre del Homenaje bevindt.

Vanaf het moment dat het kasteel werd verlaten tot aan 1917 werden de muren gebruikt voor de bouw van de nabijgelegen huizen Totdat deze praktijken uiteindelijk werden verboden om het culturele erfgoed te bewaren. In 1931 werd het kasteel uitgeroepen tot Nationaal Monument.

Vlakbij het kasteel bezoek ik de kerk van Nuestra Señora del Mayor Dolor, dat in Gotische-Mudejar stijl werd gebouwd tussen de 13de en 15de eeuw. Er bevindt zich de beeld van La Virgen del Mayor Dolor,de patroonheilige van Aracena.

GRUTA DE MARAVILLAS

´s Middags daal ik af naar de Gruta de las Maravillas, dat letterlijk Grot van de Wonderen betekent. Het ligt in het historische centrum van Aracena. De grot wordt omgeven door mysterie, ik heb het gevoel in een onderaards sprookjesbos te zijn terechtgekomen. Mijn gids vertelt dat de grot is ontdekt door een herder in 1886. Maar het duurde nog tot 1914 totdat de grot werd opengesteld voor publiek en het werd daarmee de eerste toeristische grot in Spanje.

De onderaardse formatie is een enorme kalkgrot die bestaat uit twaalf ondergrondse zalen en zes meren. De ronde zalen die ik tijdens mijn meer dan kilometer lange wandelroute kan bewonderen zijn:

• Sala de las Conchas(schelpenzaal), het beginpunt van de route die wordt gekenmerkt door indrukwekkende stalagmieten.
• Salón de los Brillantes (Diamantenzaal)
• Salón del Gran Lago (Zaal met het grote meer)
• Salón de la Esmeralda (Smaragdzaal)
• Salón de la Cristalería de Dios (Gods kristalgrot), waar ik de meest prachtige formaties zie, die vanwege het hoge koper en ijzer gehalte in prachtige kleuren te bewonderen zijn.  
• Salón de los Desnudos (Naaktenzaal), waar deze zaal zijn naam aan te danken heeft, moet je zelf eens gaan ontdekken…

NATUURPARK SIERRA DE ARACENA

Zoals eerder vermeld ligt Aracena in het zuiden van de Sierra de Aracena, die is gevuld met dehesas van kurk- en steeneiken en waar zwarte Iberische varkens rondlopen en hun dagelijkse maal van zoete eikeltjes bij elkaar scharrelen. Het zijn de beroemde zwarte Ibérico-varkens die, zodra ze het loodje hebben gelegd, de onvolprezen Jamón Ibérico leveren. Centrum van deze productie is de Pata Negra.

Het varken heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in de Spaanse keuken en cultuur. Het is het enige dier waarvan bijna alles wordt gebruikt en de Iberische ham is het meest belangrijkste product. En of een ham ook Iberische ham genoemd mag worden hangt niet alleen van het beest af maar ook van de hoeveelheid en samenstelling van het vet. Iberische ham moet aan strenge eisen voldoen en is altijd van een zeer goede kwaliteit. En zijn de varkens met eikels (bellotas) gevoed dan is de ham zelfs van uitstekende kwaliteit.


OP BEZOEK BIJ JAMONES EIRIZ IN CORTECONCEPCION

Domingo en Dolores van het familiebedrijf Eiriz, hebben me al vaak gevraagd om langs te komen, en dit keer komt het er eens van om een wandeling over hun landgoed te maken, de varkens van dichtbij te zien en de werkelijke uitleg te krijgen over verschillende hamsoorten uit de streek.

Jamon Eiriz ligt niet ver buiten Aracena en behoort tot de absolute top-leveranciers van Iberico Bellota hammen. Het bedrijf behoort tot de pioniers en bestaat al sinds 1818 waarin zij op een zeer respectvolle en traditionele manier Iberische ham en vleeswaren produceren.

We maken een wandeling door de dehesa waar de kleine zwarte varkentjes vrolijk lopen te huppelen en hun maaltje bij elkaar scharrelen. Ondertussen vertelt Domingo met passie over zijn dieren. Ibérico Bellota D.O.P is het paradepaardje onder de Spaanse hammen. De Spaanse varkentjes worden kort na hun geboorte gevoed met mais en graan voordat ze worden losgelaten in de vrije natuur.

Van september tot ongeveer maart kunnen de beestjes zich tegoed doen aan heerlijke zoete eikels in de eikenbossen. Door het vele bewegen en hun optimale voeding krijgen ze een bijzondere vetopslag in en rondom hun spiermassa’s. Tijdens hun laatste herfst mesten deze varkens zichzelf vet met de eikels van de eikenbomen waardoor hun vlees een bijzonder verfijnd aroma krijgt, met een uitzonderlijk hoog percentage meervoudig onverzadigde vetzuren.

Zo krijgt de Ibérico bellota ham een zachte textuur en is daardoor veel smaakvoller dan bijvoorbeeld de Ibérico Cebo of de Serranoham. De Eíriz hammen zijn allemaal gecertificeerd en voldoende aan de strikte regelgeving van de D.O.P (Denominacion de Origen Protegida)

Terwijl de varkentjes knorrend rondrennen, leer ik dat ham dat komt van de achterpoot een Jamon heet en een ham van de voorpoot een Paleta. De Aracena regio is waar de absoluut beste kwaliteit Iberico hammen vandaan komen, zeg maar de Grand cru voor Iberico.

De varkens bij Eiriz worden na 18 maanden geslacht. Er loopt gemiddeld maar één varken op één hectare dus dat zegt al heel veel. De hammen worden natuurlijk gedroogd, er wordt alleen gebruik gemaakt van zeezout en later de droging in de open lucht. De ham moet ruim drie jaar in de open lucht drogen en wordt dan officieel gecertificeerd. Wanneer een ham 100% Iberico is of niet kun je zien in onderstaande foto. 

Het immense domein van Eiriz in het dorpje Corteconcepción ligt 2 km van de rivier de Odiel en ligt op 572 meter boven de zeespiegel. Corteconcepción profiteert van een microklimaat waar de winden van de Atlantische Oceaan voor de fraaie ziltheid zorgen terwijl op hetzelfde moment er een Mediterranen klimaat heerst

Domingo benadrukt nog eens: ´ We gebruiken alleen zeezout en elk stuk ham droogt van nature in de frisse lucht en wordt zo gerijpt. We werken op de klassieke manier zoals men dat ook 200 jaar geleden deed. Het vlees is verder onbewerkt en dus puur natuur.´

Als we de hallen binnenkomen waar de hammen hangen te drogen, komt de zoete geur me al tegemoet. En als ik rondkijk, besef ik dat hier voor een vermogen hangt. Maar dat is ook niet vreemd als je weet wat een werk er aan vooraf gaat voordat je een plakje van deze goddelijke jamon in je mond kan stoppen.

Na de rondleiding komt het smakelijkste deel van het bezoek: een proeverij! Wijn proeven en olijfolie proeven heb ik onder de knie, maar er gaat een wereld voor me open wanneer ik leer hoe je ham moet proeven. Je houdt de plakjes bijvoorbeeld tegen het licht en warmt ze ietsje op op de bovenkant van je hand voordat je proeft. Ik kan je verzekeren dat het smullen is!

De proeverij wordt vergezeld met een droge witte wijn van het Condado de Huelva en een zoete Montilla Moriles. Natuurlijk ga ik niet met lege handen naar huis. Met een stevige lomo en een pakje jamon iberico in mijn tas neem ik afscheid en beloof in het najaar nog eens terug te komen.

UIT ETEN IN ARACENA

De gerechten in dit gebied worden bereid met streekproducten en uiteraard staat het vlees en de jamon en lomo de Bellota op de menukaart. Verder veel gerechten van hert en everzwijn, verschillende soorten paddenstoelen, waaronder de gurumelo en smakelijke groenten als artisjok, piquillopepers, tuinbonen en enorme tomaten.

Dit zijn mijn favoriete restaurants en gerechten in het stadje Aracena, die ik tijdens de trip gegeten heb:

Hotel Barcelo Aracena

Sopa de tomate y hierbabuena guarnecida con jamon, huevo y pan

Carrilleras a la cerveza serrana

Restaurante Montecruz

Pimiento del piquillo relleno de jabalí y gurumelos

Jamon de ciervo asado al horno con piña caramelizada

Restaurante Jesus Carillon

Carpaccio de presa bellota a la sal

Revuelto de alcachofas y boletus

HOE KOM JE IN ARACENA?

Om met de auto van Sevilla naar Aracena te rijden (90 km) begint je route op de A-66 waarna je afslag 782neemt en vervolgens je route vervolgt over de N-433.

Je kunt vanaf Sevilla’s Plaza de Armas ook de bus pakken naar Aracena. De busmaatschappij Damas verzorgt twee/drie dagelijkse diensten (één op zondag) tussen Sevilla en Aracena.

(Met dank aan Turismo Andaluz, Junta de Andalucia die deze reis mogelijk maakte)